Miasteczko Edukacyjne – Rekomendacje

17 listopada 2022

dlatego, uczestnicy Miasteczka Edukacyjnego ZNP, rekomendują konkretne rozwiązania poprawiające sytuację dzieci, wychowanków, uczniów, studentów, nauczycieli oraz pracowników edukacji

Od 8 do 14 października 2022 roku działało w Warszawie Miasteczko Edukacyjne pod hasłem

„Edukacja jest najważniejsza”, w którym odbywały się debaty i dyskusje na temat przyszłości edukacji oraz aktualnych problemów i wyzwań polskiej szkoły szeroko rozumianej – od przedszkola po uczelnie wyższe. Debaty w miasteczku toczyły się wokół ośmiu tematów:

Młodzi nauczyciele
Podstawa programowa i treści nauczania
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna i edukacja włączająca
Czas pracy i warunki pracy nauczycieli
Rodzice i organizacje pozarządowe w edukacji
Nauka i szkolnictwo wyższe
Pracownicy administracji i obsługi
Finansowanie oświaty i wynagrodzenia

Rekomendacje i postulaty uczestników i uczestniczek Miasteczka Edukacyjnego zostały zaprezentowane 15 października 2022 r. podczas pikiety ZNP odbywającej się przed gmachem ministerstwa edukacji oraz przekazane ministrowi edukacji i premierowi.

Miasteczko to inicjatywa ZNP w ramach trwającej akcji protestacyjnej ws. narastających problemów edukacji.

Rekomendacje Miasteczka Edukacyjnego

Warszawa, 8 – 14 października 2022 r.

Edukacja na miarę XXI, a nie XIX wieku

„odchudzenie” podstawy programowej, indywidualizacja kształcenia w klasach do 20 uczniów, darmowe podręczniki na wszystkich etapach edukacyjnych, kształcenie kompetencji kluczowych, wsparcie specjalistów – psychologów i pedagogów, lekkie tornistry dla uczniów

Edukacja dobrze i racjonalnie finansowana

wzrost i urealnienie nakładów budżetowych na edukację od przedszkoli po uczelnie wyższe, prawne zagwarantowanie procentowego udziału wydatków na oświatę w stosunku do PKB na poziomie nie niższym niż 3 proc., realna poprawa sytuacji materialnej nauczycieli poprzez powiazanie systemu wynagradzania nauczycieli ze średnim wynagrodzeniem w gospodarce narodowej, finansowanie wynagrodzenia nauczycieli z budżetu państwa, wzrost wynagrodzeń pracowników niebędących nauczycielami

Edukacja ukierunkowana na kluczowe kompetencje, a nie szczegółowe wiadomości

kształcenie kompetencji kluczowych, w tym pracy zespołowej, krytycznego i twórczego myślenia, umiejętności rozwiązywania problemów; ograniczenie tradycyjnych metod nauczania na rzecz sposobów pracy, które autentycznie angażują młodych ludzi – takich, które budzą pasje, zachęcają do stawiania pytań, badania i robienia rzeczy ważnych dla siebie i pożytecznych dla świata; mądre korzystanie z nowych mediów i technologii

Edukacja z profesjonalną i dowartościowaną kadrą

dowartościowanie i docenienie kadry nauczycielskiej oraz pracowników edukacji, systemowe wspieranie rozwoju profesjonalnego, wprowadzenie radykalnej podwyżki nauczycielskich płac oraz mechanizmu gwarantującego ich regularny wzrost, mniej biurokracji, wyposażenie miejsc pracy nauczycieli, poprawa warunków pracy, modyfikacja systemu oceny pracy nauczycieli

Edukacja oparta na autonomii i samodzielności szkół, a nie centralnie sterowana

samodzielność szkoły zamiast centralnego sterowania, więcej decyzji w rękach dyrekcji, nauczycieli i nauczycielek; budowanie takich zespołów nauczycielskich, które wypracowują modele działania szkoły z uwzględnieniem potrzeb swoich

uczniów i społeczności lokalnej; przebudowa systemu nadzoru pedagogicznego – więcej doradztwa i wsparcia, mniej arbitralnej kontroli; faktyczna swoboda stosowania przez nauczycieli w realizacji programu nauczania i metod nauczania, współpraca z organizacjami społecznymi – korzystanie z ich wsparcia i zasobów

Edukacja równych szans

wsparcie dla dzieci z trudnościami i ze specjalnymi potrzebami, przeciwdziałanie selekcji oraz segregacji uczennic i uczniów, edukacja bez rankingów, szkoła wsparcia i współpracy, a nie rywalizacji; szkoła jako przyjazne miejsce z dobrym klimatem do nauki, dbanie o relacje nauczyciele–uczniowie–rodzice; wsparcie edukacyjne i psychospołeczne dzieci we współpracy z rodzicami; ograniczenie rywalizacji i nacisku na indywidualne sukcesy

Rekomendacje szczegółowe:

Młodzi nauczyciele

Swoboda dydaktyczna nauczycielek i
Kształtowanie kompetencji kluczowych: przedmiotowych, ponadprzedmiotowych

i przekrojowych.

Psycholog lub psycholożka w każdej szkole oraz usprawnienie funkcjonującego dziś systemu wsparcia psychologicznego jako element poprawy dobrostanu dzieci i młodych
Klasy do 20 uczniów, darmowe podręczniki na każdym etapie edukacyjnym, lekki tornister, szanowanie czasu wolnego uczniów.
Wyposażenie miejsc pracy nauczycieli i
Podniesienie prestiżu zawodu nauczyciela połączone z realnym wzrostem

wynagrodzeń.

Podstawy programowe i treści nauczania

Opracowanie nowoczesnych podstaw programowych, respektujących osiągnięcia współczesnej wiedzy naukowej, przy współpracy nauczycieli i środowiska naukowego – szeroka konsultacja projektu nowych podstaw w środowisku Konstrukcja podstawy programowej wspierająca autonomię nauczyciela poprzez swobodny dobór treści programowych na każdym etapie edukacyjnym, zapewniająca korelację międzyprzedmiotową.

Rozumienie procesu kształcenia jako przygotowanie ucznia do funkcjonowania we współczesnym świecie – kształcenie kompetencji kluczowych, w tym pracy zespołowej, krytycznego i twórczego myślenia, umiejętności rozwiązywania problemów.
Promowanie w treściach nauczania aktywnego
Redukcja wiedzowych wymagań w aktualnej podstawie programowej, która zawiera ponad dwa tysiące wymagań przedmiotowych.

Czas pracy i warunki pracy nauczycieli

Ponowne przeprowadzenie ogólnopolskiego badania czasu pracy nauczycieli przez właściwą jednostkę badawczą.
Utrzymanie dotychczasowego wymiaru czasu pracy nauczyciela z wychowankiem i uczniem (tzw. pensum).
Określenie dobowej normy czasu pracy nauczyciela, a także określenie zasady

rozliczania czasu pracy nauczyciela podczas wycieczek, zielonych szkół etc.

Wykreślenie z ustawy – Karta Nauczyciela godziny dostępności nauczyciela wprowadzonej przez ministra Przemysława Czarnka.
Powrót do zasad dokonywania oceny pracy nauczyciela obowiązujących przed

1 września 2022 r.

Zmiana przepisów ustawy – Karta Nauczyciela w celu wprowadzenia obowiązku stosowania – w pełnym zakresie – regulacji zawartych w tej ustawie wobec nauczycieli zatrudnionych w każdym typie i rodzaju publicznej szkoły i placówki oświatowej, prowadzonej przez inne podmioty niż JST.
Zwiększenie nakładów finansowych na doskonalenie zawodowe nauczycieli tak, by podnoszenie kwalifikacji i kompetencji zawodowych nauczycieli możliwe było bez angażowania ich domowych budżetów.
Wprowadzenie obowiązkowego instytucjonalnego wsparcia psychologicznego

dla nauczycieli, w tym w zakresie profilaktyki, wczesnego wspomagania i leczenia.

Prawne uregulowanie zasad dojazdu, w tym zwrotu kosztów podróży, z tytułu

prowadzenia przez nauczyciela indywidualnego nauczania.

Ustawowe określenie maksymalnej liczby uczniów/wychowanków w oddziałach na każdym etapie kształcenia, z uwzględnieniem uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych w tym obcokrajowców/uchodźców.
Wypracowanie systemu włączania ukraińskich dzieci i młodzieży do polskiego systemu ze szczególnym uwzględnieniem tworzenia oddziałów przygotowawczych, określającego zasady oceniania, klasyfikowania, przeprowadzania egzaminów i rekrutacji na różnych poziomach językowych.

Faktyczne wyeliminowanie zjawiska nadmiernej biurokracji w szkole – sporządzenie przez resort edukacji wykazu obowiązujących w szkole dokumentów respektowanych przez organy nadzoru pedagogicznego.
Rozpoczęcie w trybie pilnym procesu legislacyjnego nad projektem zmian w ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, umożliwiających podjęcie przez nauczyciela korzystającego z tego świadczenia zatrudnienia w szkole/placówce oświatowej.
Rozszerzenie katalogu chorób zawodowych uprawniających do skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia, w przypadku wypalenia zawodowego (Światowa Organizacja Zdrowia wpisała wypalenie zawodowe do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-11) z datą wejścia w życie 1 stycznia 2022 r.).
Zmiana priorytetów nadzoru pedagogicznego z kontroli na
Faktyczna swoboda stosowania przez nauczycieli w realizacji programu nauczania metod nauczania, jakie uzna za najwłaściwsze spośród uznanych przez współczesne nauki pedagogiczne, oraz wyboru spośród zatwierdzonych do użytku szkolnego podręczników i innych pomocy naukowych.
Monitorowanie przestrzegania przez organy prowadzące i dyrektorów obowiązku wyposażenia nauczyciela w pomoce dydaktyczne i sprzęt umożliwiający realizację zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, także podczas nauki zdalnej.
Współpraca Państwowej Inspekcji Pracy z zakładowymi społecznymi inspektorami pracy w celu ograniczenia negatywnych czynników psychofizycznych mających wpływ na zdrowie pracowników, zagrażających bezpieczeństwu pracy w szkołach i placówkach oświatowych.

Finansowanie oświaty i wynagrodzenia nauczycieli

Faktyczne uwzględnienie w polityce budżetowej priorytetowego znaczenia edukacji wśród podstawowych zadań polskiego państwa. Określenie w ustawie – Prawo oświatowe procentowego udziału wydatków na oświatę w stosunku do PKB na poziomie nie niższym niż 3 proc.
Powiazanie systemu wynagradzania nauczycieli ze średnim wynagrodzeniem

w gospodarce narodowej (realizacja obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej).

Finansowanie wynagrodzenia nauczycieli z budżetu państwa (realizacja obywatelskiej

inicjatywy ustawodawczej).

Zmiana zasad finansowania publicznych szkół i placówek prowadzonych przez inne niż JST podmioty – powinny być finansowane bezpośrednio z budżetu państwa, a nie z subwencji oświatowej.

Pracownicy oświatowej administracji i obsługi

Kształtowanie adekwatnych do warunków i rodzaju pracy płac pracowników niebędących nauczycielami zatrudnionych szkołach i placówkach oświatowych oraz pieczy zastępczej poprzez zmianę rozporządzenia w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych.
Monitorowanie przestrzegania przepisów prawa w instytucjonalnej pieczy zastępczej – placówkach opiekuńczo-wychowawczych w zakresie limitów miejsc, wieku wychowanków, umieszczania dzieci w odpowiednich typach placówek oraz czasu trwania postępowań sądowych.
Podjęcie działań na rzecz wprowadzenia zmian w przepisach ustawy o pracownikach samorządowych i aktach wykonawczych do ustawy, ustalających prawo do dodatku za trudne i uciążliwe warunki pracy dla pracowników samorządowych zatrudnionych na stanowisku wychowawcy w placówce opiekuńczo-wychowawczej i na stanowisku pomocy nauczyciela i woźnego w przedszkolu i szkole specjalnej.

Rodzice i edukacje pozarządowe w edukacji

Samodzielność szkoły zamiast centralnego sterowania (mniej biurokracji, więcej decyzji w rękach dyrekcji, nauczycieli i nauczycielek; budowanie takich zespołów nauczycielskich, które wypracowują modele działania szkoły z uwzględnieniem potrzeb swoich uczniów i społeczności lokalnej; przebudowa systemu nadzoru pedagogicznego – więcej doradztwa i wsparcia, mniej arbitralnej kontroli).
Szkoła dobrze i racjonalnie finansowana (wzrost i urealnienie nakładów budżetowych na edukację szkolną i przedszkolną; zmniejszenie „luki oświatowej”: finansowanie z budżetu centralnego, które pokrywa koszty wynagrodzeń; wprowadzenie radykalnej podwyżki nauczycielskich płac oraz mechanizmu gwarantującego ich regularny wzrost).
Szkoła profesjonalnych i dowartościowanych nauczycielek i nauczycieli (dowartościowanie i docenienie kadry nauczycielskiej; systemowe wspieranie rozwoju profesjonalnego; stałe doskonalenie w ramach zespołów i sieci nauczycielskich; włączenie do programów kształcenia autentycznych praktyk w szkołach; mentoring dla młodych nauczycielek i nauczycieli, superwizja dla doświadczonych).
Szkoła na miarę XXI, a nie XIX wieku (ograniczenie tradycyjnych metod nauczania na rzecz sposobów pracy, które autentycznie angażują młodych ludzi – takich, które budzą pasje, zachęcają do stawiania pytań, badania i robienia rzeczy ważnych dla siebie i pożytecznych dla świata; mądre korzystanie z nowych mediów i technologii, także w pracy zespołowej).
Szkoła kompetencji kluczowych, a nie szczegółowych wiadomości (pilne „odchudzenie”

podstaw programowych, a docelowo zmiana paradygmatu, zamiast nacisku

na szczegółowe wiadomości – kształcenie kompetencji kluczowych, w tym pracy zespołowej, rozwiązywania problemów, krytycznego i twórczego myślenia).

Szkoła równych szans i równego traktowania (wsparcie dla dzieci z trudnościami i ze specjalnymi potrzebami;. przeciwdziałanie selekcji oraz segregacji uczennic i uczniów; edukacja bez rankingów – każda szkoła ma coś do zaoferowania; dofinansowanie placówek na terenach wiejskich; szacunek dla różnorodności oraz profilaktyka dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami).
Szkoła wsparcia i współpracy, a nie rywalizacji (szkoła jako przyjazne miejsce z dobrym klimatem do nauki; dbanie o relacje i więzi w triadzie: nauczyciele–uczniowie–rodzice; wsparcie edukacyjne i psychospołeczne dzieci we współpracy z rodzicami; ograniczenie rywalizacji i nacisku na indywidualne sukcesy (i porażki); praca zespołowa na co dzień).
Szkoła demokracji i zaangażowania (rozwijanie kultury demokratycznej i samorządności uczniowskiej; edukacja obywatelska na co dzień, z naciskiem na zaangażowanie w życie szkoły i lokalnej wspólnoty; współpraca z organizacjami społecznymi – korzystanie z ich wsparcia i zasobów).
Szkoła społeczności lokalnej, a nie ministerstwa oświaty (szkoła samorządowa otwarta na lokalną wspólnotę i wzmacniająca ją; jednostki samorządowe jako zaangażowany organizator oświaty; udział mieszkańców w konsultowaniu i tworzeniu wizji rozwoju edukacji; korzystanie z zasobów społeczności w codziennej pracy szkoły).
Szkoła pluralizmu (dialog światopoglądowy, a nie monolog; debaty i rozmowy o wartościach i wizjach świata – z przestrzenią na różnice zdań i kontrowersji; szkoła z edukacją polityczną, ale bez indoktrynacji i partyjnych ideologii; niezależność programowa i dydaktyczna, także od władz lokalnych).

Nauka i szkolnictwo wyższe

Zwiększenie poziomu finansowania nauki i szkolnictwa wyższego adekwatnie do roli szkolnictwa wyższego i nauki i jej znaczenia dla rozwoju społeczno-gospodarczego

Propozycja nowelizacji artykułu 383 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce:

Środki finansowe planowane w budżecie państwa na finansowanie szkolnictwa wyższego i nauki są zwiększane corocznie, począwszy od roku 2023, co najmniej o wielkość 0,3% PKB, do roku w którym nakłady osiągną 3% PKB.
Środki, o których mowa w 1, obejmują wydatki budżetowe w:
- części budżetu państwa, której dysponentem jest minister;
- dziale „szkolnictwo wyższe i nauka” w innych częściach budżetu państwa.

Środki finansowe planowane w budżecie państwa na finansowanie szkolnictwa wyższego i nauki na dany rok budżetowy nie mogą być niższe niż środki planowane w roku poprzedzającym dany rok budżetowy.

Wzrost wynagrodzeń pracowników szkolnictwa wyższego i

Niskie wynagrodzenia pracowników tego sektora powodują, że zawód uczonego w Polsce jest mało atrakcyjny. Efektem tego jest brak zainteresowania podjęciem pracy w szkołach wyższych przez najzdolniejszych i najbardziej kreatywnych absolwentów.

Rekomendacja: W roku 2022 roku, w celu złagodzenia skutków inflacji i jednocześnie zrekompensowania braku wzrostu wynagrodzeń w roku 2021 domagamy się 20% wzrostu wynagrodzeń dla wszystkich pracowników szkolnictwa wyższego i nauki. Nowelizacja artykułu

137 ust. 2 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce: Wysokość minimalnego wynagrodzenia profesora wynosi co najmniej trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego corocznie na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów.

Rekomendacja – 20% wzrost wynagrodzeń zasadniczych dla pracowników szkolnictwa wyższego i nauki jeszcze w tym roku i podwyżki płac powyżej poziomu inflacji, adekwatnie do poziomu wzrostu PKB w następnych latach.

Uznanie roli szkolnictwa wyższego i nauki w społeczeństwie. Dyskusja ze środowiskiem akademickim na temat skutków ostatnich reform nauki i szkolnictwa wyższego z obiektywną oceną dotychczasowego działania ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Wprowadzenie następujących zmian:

Ustawowo zagwarantować większy udział przedstawicieli związków zawodowych w istotnych sprawach pracowniczych, czyli w ocenie okresowej nauczycieli akademickich oraz zagwarantować udział z głosem doradczym w Radach Uczelni.
Ustawowo oddzielić zasady ewaluacji dyscyplin w jednostkach od zasad oceny

okresowej nauczycieli akademickich.

Poprawa sytuacji i zmiana statusu zawodowego pracowników wsparcia

Nazwa pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi ma charakter wykluczający, dychotomiczny (nauczyciel i nienauczyciel). Rekomendacja – poszukać innego terminu, aby nazwać tą grupę pracowników uczelni wyższych (np. pracownicy administracyjni, pracownicy badawczo- i inżynieryjno-techniczni, bibliotekarze, informatycy, pracownicy działalności wydawniczej, pracownicy obsługi i pozostali pracownicy szkolnictwa wyższego).

regulować zasady kształtowania wynagrodzeń pracowników niebędących

nauczycielami akademickimi.

Rekomendacja – powiązać ustawowo wynagrodzenia zasadnicze pracowników niebędących nauczycielami akademickimi z wynagrodzeniami zasadniczymi nauczycieli akademickich (odnosząc procentowo do minimalnego wynagrodzenia zasadniczego profesora, podobnie jak to ma miejsce w przypadku stanowisk nauczycieli akademickich).